WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) odgrywa kluczową rolę w polskim systemie finansowym, będąc wskaźnikiem referencyjnym, od którego zależy oprocentowanie wielu kredytów i instrumentów finansowych. Jednak powszechne przekonanie, że stawka WIBOR jest ściśle powiązana z wysokością stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego (NBP), jest nie tylko błędne, ale także może wprowadzać w błąd kredytobiorców i uczestników rynku. Analiza danych z ostatnich lat pokazuje, że nie istnieje żadna prawna zależność między tymi wskaźnikami. Co do ekonomicznej zależności to brak jasnych wytycznych jak ona wygląda.
Rozbieżności między WIBOR a stopami NBP
Powszechne przekonanie, że WIBOR automatycznie podąża za stopą referencyjną NBP, nie znajduje odzwierciedlenia w rzeczywistości. Przykładem mogą być dane z października i listopada 2022 roku, kiedy to WIBOR 3M wzrastał, mimo że Rada Polityki Pieniężnej zdecydowała o utrzymaniu stóp procentowych na stałym poziomie. Jeśli WIBOR miałby faktycznie odzwierciedlać przewidywania dotyczące przyszłych decyzji RPP, powinien on pozostać stabilny, co jednak nie miało miejsca.
Podobnie, w październiku 2023 roku, obniżenie stopy referencyjnej NBP z 6,00% do 5,75% nie spowodowało spadku WIBOR, lecz jego wzrost (z 5,66% do 5,83%). Takie anomalie wskazują na brak korelacji i stawiają pod znakiem zapytania zasadność łączenia tych dwóch wskaźników.
WIBOR a Stopa Referencyjna NBP – Przykłady Braku Związku
Analiza historycznych danych pokazuje, że WIBOR 3M często odbiegał od stopy referencyjnej NBP, zarówno w górę, jak i w dół. Na przykład, 1 maja 2020 roku WIBOR 3M był niższy od stopy referencyjnej NBP o 0,22 pp., co przeczy tezie, że WIBOR zawsze jest wyższy. Z kolei w innych okresach, jak 1 maja 2022 roku, różnica wynosiła aż 2,09 pp. w górę. Tego typu rozbieżności dowodzą, że WIBOR nie jest bezpośrednio uzależniony od stóp NBP i kształtuje się niezależnie od decyzji RPP.
Brak Prawnych Powiązań
Co istotne, w polskim porządku prawnym nie istnieje żadna regulacja, która wiązałaby stawkę WIBOR ze stopami procentowymi NBP. W rzeczywistości, WIBOR jest ustalany przez sektor bankowy, który bazuje na własnych przewidywaniach i ocenie ryzyka, a nie na decyzjach RPP. W efekcie, WIBOR może rosnąć nawet w sytuacji, gdy stopy procentowe NBP pozostają niezmienione lub spadają, co obserwowano wielokrotnie w przeszłości.
Na tę okoliczność zwróciła uwagę nawet Najwyższa Izba Kontroli, która w 2009 roku wskazała „analizując kształtowanie się rynkowych stóp procentowych, wskazywano na wzrost stopy WIBOR 3M w ostatnim okresie, która dokonała się w warunkach utrzymania stóp procentowych NBP na niezmienionym poziomie”.
WIBOR a
Często podkreśla się, że WIBOR nie może być wyższy od stopy lombardowej NBP, co miałoby sugerować pewne granice jego wzrostu. Jednak w okresie między listopadem 2021 roku a listopadem 2022 roku WIBOR regularnie przekraczał stopę lombardową, co podważa tezę o jakimkolwiek związku między tymi wskaźnikami.
Podsumowanie
WIBOR jest wskaźnikiem referencyjnym ustalanym przez sektor bankowy, niezależnie od stóp procentowych NBP. Powszechnie powtarzana teza o jego ścisłym związku ze stopami NBP jest nie tylko błędna, ale także wprowadza w błąd uczestników rynku. Brak transparentności i jasnych zasad rządzących kształtowaniem się WIBOR-u sprawia, że kredytobiorcy nie są w stanie przewidzieć przyszłych zmian w wysokości rat kredytowych. W obliczu braku prawnych powiązań między WIBOR a stopami NBP, zasadne jest zrewidowanie obecnych praktyk i zwiększenie przejrzystości w ustalaniu tego kluczowego wskaźnika.
