Wskaźnik referencyjny WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) odgrywa kluczową rolę w polskim systemie finansowym, zwłaszcza w kontekście kredytów hipotecznych i konsumenckich. Jest on podstawą do określania oprocentowania kredytów w oparciu o zmienną stopę procentową, co bezpośrednio wpływa na wysokość rat kredytowych. Jednak w świetle europejskiego Rozporządzenia BMR (Benchmark Regulation), pojawia się pytanie, czy WIBOR jest zgodny z jego założeniami i czy obecny mechanizm jego ustalania odpowiada unijnym standardom. W artykule przeanalizujemy te kwestie i zastanowimy się, czy WIBOR spełnia wymagania Rozporządzenia BMR.
WIBOR – co to jest i jak działa?
WIBOR jest wskaźnikiem referencyjnym, który pokazuje, po jakiej stopie procentowej banki w Polsce są skłonne pożyczać sobie nawzajem pieniądze na rynku międzybankowym. Ustalany jest codziennie przez kilkanaście największych banków w Polsce w ramach tzw. fixingu. WIBOR służy jako podstawa do ustalania oprocentowania wielu kredytów hipotecznych i innych produktów finansowych, wpływając na finanse konsumentów. Istotne jest jednak to, że WIBOR opiera się głównie na deklaracjach banków, a nie na rzeczywistych transakcjach.
Rozporządzenie BMR – co to jest?
Rozporządzenie BMR (EU Benchmark Regulation) zostało wprowadzone przez Unię Europejską, aby zapewnić większą transparentność i dokładność wskaźników referencyjnych, które są wykorzystywane na rynkach finansowych. Jego głównym celem jest ochrona konsumentów i inwestorów przed ryzykiem manipulacji wskaźnikami oraz zapewnienie, że wskaźniki te odzwierciedlają rzeczywiste warunki rynkowe. Zgodnie z Rozporządzeniem BMR, wskaźniki referencyjne powinny być oparte na rzeczywistych transakcjach, a nie na subiektywnych deklaracjach uczestników rynku.
Czy WIBOR spełnia wymogi Rozporządzenia BMR?
Jednym z kluczowych założeń Rozporządzenia BMR jest to, że wskaźniki referencyjne, takie jak WIBOR, powinny opierać się na rzeczywistych danych transakcyjnych. Zgodnie z art. 11 ust. 1 lit. a Rozporządzenia BMR, wskaźniki powinny być oparte na danych dotyczących transakcji, które są wystarczające do dokładnego odzwierciedlenia rynku lub realiów gospodarczych. Jeśli takie dane nie są dostępne, można zastosować inne dane, np. kwotowania lub ceny szacunkowe, jednak powinno to być wyjątkiem, a nie regułą.
Problem z WIBOR polega na tym, że jego ustalanie opiera się głównie na deklaracjach banków dotyczących tego, po jakiej stopie procentowej byłyby one skłonne pożyczyć sobie nawzajem pieniądze. W rzeczywistości jednak, wiele z tych deklaracji nie przekłada się na rzeczywiste transakcje. Oznacza to, że WIBOR w dużej mierze opiera się na hipotetycznych danych, a nie na realnych operacjach rynkowych. Taka sytuacja może prowadzić do pytań o zgodność tego wskaźnika z wymogami Rozporządzenia BMR.
Manipulacja wskaźnikiem referencyjnym
Rozporządzenie BMR zostało wprowadzone w celu ograniczenia ryzyka manipulacji wskaźnikami referencyjnymi, co zostało wyraźnie podkreślone w motywach do tego aktu prawnego. Manipulowanie wskaźnikami referencyjnymi lub ich niewiarygodność może przynieść poważne konsekwencje dla konsumentów, zwłaszcza tych posiadających kredyty hipoteczne, które są oparte na zmiennej stopie procentowej.
WIBOR, jako wskaźnik oparty na deklaracjach, a nie na rzeczywistych transakcjach, teoretycznie jest podatny na manipulacje. Banki mogą deklarować stopy procentowe, które niekoniecznie odzwierciedlają rzeczywiste warunki rynkowe, co może wpływać na koszt kredytów dla konsumentów. Zgodnie z motywem 26 Rozporządzenia BMR, wszelka swoboda uznania w przekazywaniu danych wejściowych do ustalania wskaźników referencyjnych stwarza ryzyko manipulacji, co powinno być ograniczone przez stosowanie rzeczywistych danych transakcyjnych.
WIBOR a ochrona konsumentów
Motywem przewodnim Rozporządzenia BMR jest ochrona konsumentów i inwestorów przed ryzykiem związanym z niewiarygodnymi wskaźnikami referencyjnymi. Konsumenci, zawierając umowy o kredyt hipoteczny, nie zawsze mają pełną wiedzę na temat tego, jak kształtowany jest WIBOR i jakie są mechanizmy jego ustalania. Warto zauważyć, że motyw 71 Rozporządzenia BMR wyraźnie mówi o konieczności dostarczania konsumentom odpowiednich informacji na temat wskaźników referencyjnych, które są stosowane w umowach finansowych.
Jednak w praktyce wielu konsumentów nie otrzymuje pełnych i jasnych informacji na temat tego, w jaki sposób WIBOR jest ustalany, co może prowadzić do nieporozumień i braku zaufania do systemu finansowego. Fakt, że WIBOR opiera się na deklaracjach banków, a nie na rzeczywistych transakcjach, może budzić wątpliwości co do jego wiarygodności i zgodności z wymogami Rozporządzenia BMR.
Czy WIBOR powinien być zmieniony?
Obecna sytuacja, w której WIBOR jest ustalany na podstawie hipotetycznych deklaracji banków, może budzić pytania o jego zgodność z europejskimi regulacjami. Rozporządzenie BMR jednoznacznie wskazuje, że wskaźniki referencyjne powinny opierać się na rzeczywistych transakcjach, tam gdzie to możliwe. Zastosowanie innych danych, takich jak kwotowania czy szacunkowe ceny, powinno być wyjątkiem, a nie regułą.
W kontekście polskiego rynku, w którym WIBOR odgrywa kluczową rolę w ustalaniu oprocentowania kredytów hipotecznych, warto rozważyć, czy obecny mechanizm jego ustalania jest wystarczająco transparentny i czy nie powinien zostać zreformowany. Transparentność i oparcie wskaźnika na rzeczywistych transakcjach mogłoby zwiększyć zaufanie konsumentów do systemu finansowego i zmniejszyć ryzyko manipulacji.
Podsumowanie
WIBOR, jako wskaźnik referencyjny, odgrywa kluczową rolę w polskim systemie finansowym, wpływając na koszt kredytów hipotecznych i konsumenckich. Jednak w świetle Rozporządzenia BMR, które nakłada surowe wymagania na wskaźniki referencyjne, pojawiają się wątpliwości co do jego zgodności z unijnymi standardami. WIBOR opiera się głównie na deklaracjach banków, a nie na rzeczywistych transakcjach, co może prowadzić do ryzyka manipulacji i budzić pytania o ochronę konsumentów.
Aby WIBOR był w pełni zgodny z Rozporządzeniem BMR, konieczne może być wprowadzenie zmian w jego mechanizmie ustalania, tak aby opierał się na rzeczywistych danych transakcyjnych, a nie na hipotetycznych deklaracjach. Transparentność i dokładność wskaźników referencyjnych to kluczowe elementy zapewnienia stabilności rynków finansowych oraz ochrony interesów konsumentów i inwestorów.
