Stowarzyszenie Rynków Finansowych ACI Polska – organizacja zrzeszająca przedstawicieli sektora finansowego, odgrywało kluczową rolę w opracowywaniu wskaźnika WIBOR do 29 czerwca 2017 roku. Wskaźnik ten, fundamentalny dla rynku kredytowego w Polsce od połowy lat 90-tych, wpływał bezpośrednio na wysokość zobowiązań kredytowych milionów Polaków. Artykuł ten ma na celu przedstawienie roli ACI Polska w kontekście tworzenia WIBOR oraz analizy, czy działalność tego stowarzyszenia była rzeczywiście niezależna od sektora bankowego, a także, czy opracowywanie wskaźnika podlegało jakiejkolwiek kontroli ze strony organów państwowych.
ACI Polska – stowarzyszenie zrzeszające bankowców
ACI Polska działało jako stowarzyszenie, które z natury jest dobrowolną i samorządną organizacją, której celem nie jest osiąganie zysków. ACI Polska, zgodnie ze swoim statutem, miało być organizacją o charakterze towarzyskim, integrującą przedstawicieli świata finansów, głównie dealerów bankowych. Stowarzyszenie to, początkowo znane jako Polskie Stowarzyszenie Dealerów Bankowych – Forex Polska, powstało w 1992 roku, aby promować standardy rynkowe, etykę zawodową oraz wspierać edukację wśród swoich członków. Od 1994 roku organizacja została doceniona przez ACI The Financial Markets Association, co miało umocnić jej pozycję wśród polskich bankowców.
Wskaźnik WIBOR a niezależność ACI Polska
Pomimo swojego towarzyskiego charakteru, ACI Polska zyskało od środowiska bankowego uprawnienie do opracowywania wskaźnika WIBOR, który jest kluczowy dla polskiego systemu finansowego. WIBOR, czyli Warsaw Interbank Offered Rate, to stawka, po jakiej banki zaraportują, że są skłonne udzielić sobie wzajemnie pożyczek. Stanowi on bazę dla wielu produktów kredytowych oferowanych klientom indywidualnym (przez ostanie 30 lat przeważająca część kredytów hipotecznych w Polsce była na nim w różny sposób oparta) i przedsiębiorstwom (jak choćby w zakresie umów leasingu), wpływając na wysokość ich zobowiązań. Członkowie ACI Polska, zgodnie ze statutem, musieli być aktywnymi zawodowo osobami pracującymi w bankach i instytucjach finansowych. Stowarzyszenie, zgodnie z przyjętym regulaminem, było zarządzane przez zarząd wybrany spośród jego członków. W związku z tym, osoby odpowiedzialne za kształtowanie stawki WIBOR były bezpośrednio związane z instytucjami, które miały interes w jej wysokości.
WIBOR – Konflikt Interesów
ACI Polska było stowarzyszeniem bankowców, które – co paradoksalne – miało decydować o wysokości stawki wpływającej na zyski tych samych banków. Zarząd stowarzyszenia, odpowiedzialny za opracowywanie WIBOR, składał się z osób, których kariera zawodowa była ściśle związana z bankami. To rodzi poważne pytania o niezależność tej organizacji. W teorii, ACI Polska miało promować standardy rynkowe i etykę zawodową. W praktyce jednak, opracowywanie WIBOR mogło służyć interesom banków, a nie klientom. Brak wymogu niekaralności dla członków zarządu oraz otwarty charakter organizacji dla przedstawicieli sektora finansowego dodatkowo podważał zaufanie do bezstronności i przejrzystości działań ACI Polska.
Brak Nadzoru Państwowego
Co istotne, działalność ACI Polska nie była objęta żadnym realnym nadzorem ze strony państwa. Zgodnie z Prawem o stowarzyszeniach, nadzór nad stowarzyszeniami ograniczał się do sprawdzenia zgodności ich działań z przepisami prawa i postanowieniami statutu. W przypadku ACI Polska, nadzór ten sprawował Starosta Powiatu Warszawskiego Zachodniego oraz właściwy sąd. Nadzór ten nie obejmował jednak badania prawidłowości administrowania wskaźnikiem WIBOR. Taki stan rzeczy oznaczał, że proces ustalania stawki WIBOR nie był poddany żadnej realnej kontroli zewnętrznej. Środowisko bankowe stworzyło stowarzyszenie, które miało decydujący wpływ na kształtowanie stawki, od której zależały zyski banków. WIBOR był opracowywany według zasad wyznaczonych przez to samo środowisko, a następnie stosowany przez banki.
Zmiana Administratora WIBOR
Sytuacja uległa zmianie dopiero 30 czerwca 2017 roku, kiedy to nowym administratorem stawek WIBID i WIBOR stał się GPW Benchmark SA, o którym również znajdziecie Państwo informacje w kolejnych wpisach.
Podsumowanie
Opracowywanie wskaźnika WIBOR przez ACI Polska, stowarzyszenie zrzeszające bankowców, było procesem, który budził i nadal budzi wiele wątpliwości pod względem niezależności i transparentności. Brak realnego nadzoru państwowego nad tym procesem oraz silne powiązania członków stowarzyszenia z sektorem bankowym wskazują na potencjalny konflikt interesów. Warto, aby klienci banków oraz kredytobiorcy byli świadomi, że stawka WIBOR, mająca bezpośredni wpływ na ich zobowiązania, była przez wiele lat ustalana w sposób, mogący nie być uczciwym. Taka wiedza jest kluczowa, zwłaszcza dla tych, którzy rozważają zakwestionowanie zapisów zawartej przez siebie umowy kredytu.
